ಹೊಸ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ
ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವು ನಮಗೆ ಏನು ಹೇಳುತ್ತವೆ
👉 "ಅಲಹಾಬಾದ್"ನಲ್ಲಿರುವ "ಅಶೋಕ ಸ್ತಂಭದ" ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾದ ಶಾಸನದಿಂದ ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತನ
ಬಗ್ಗೆ ನಮಗೆ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ.
👉 ಇದನ್ನು ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕವಿ ಮತ್ತು ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ "ಹರಿಷೇಣನು" ರಚಿಸಿದನು.
👉 ಈ ಶಾಸನವು 'ಪ್ರಶಸ್ತಿ' ಎಂಬ ವಿಶೇಷ ರೀತಿಯದ್ದಾಗಿದ್ದು, "ಸಂಸ್ಕೃತ" ಪದವಾಗಿದ್ದು, ಇದರ
ಅರ್ಥ 'ಸ್ತುತಿ'.
ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ
👉 ಕವಿ ರಾಜನನ್ನು ಉತ್ಸಾಹಭರಿತ ಪದಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಗಳಿದನು - ಒಬ್ಬ ಯೋಧ, ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ
ವಿಜಯಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದ ರಾಜ, ವಿದ್ವಾಂಸ ಮತ್ತು ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ.
👉 ಅವನನ್ನು ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಮಾನ ಎಂದೂ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತನ ಇತರ ಕೆಲವು ಗುಣಗಳನ್ನು ನಾಣ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಉದಾ - ಈ ನಾಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಅವನು "ವೀಣೆ ನುಡಿಸುವುದನ್ನು" ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಹರಿಷೇಣ
👉 ಹರಿಷೇಣನು ನಾಲ್ಕು ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯ ಆಡಳಿತಗಾರರನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು
ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ನೀತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ.
- ಆರ್ಯಾವರ್ತದ ಆಡಳಿತಗಾರರು - ಒಂಬತ್ತು ಆಡಳಿತಗಾರರನ್ನು ಬೇರುಸಹಿತ ಕಿತ್ತುಹಾಕಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅವರ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಭಾಗವಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು.
- ದಕ್ಷಿಣಾಪಥದ ಆಡಳಿತಗಾರರು - ಇಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಆಡಳಿತಗಾರರಿದ್ದರು. ಅವರು ಸೋತ ನಂತರ ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತನಿಗೆ ಶರಣಾದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅವನು ಅವರಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟನು.
- ಅಸ್ಸಾಂ, ಕರಾವಳಿ ಬಂಗಾಳ, ನೇಪಾಳ ಸೇರಿದಂತೆ ನೆರೆಯ ರಾಜ್ಯಗಳ ಒಳ ವಲಯ ಮತ್ತು ವಾಯುವ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಹಲವಾರು ಗಣ ಸಂಘಗಳು - ಅವರು ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು, ಅವರ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹಾಜರಾಗಿದ್ದರು.
- ಹೊರವಲಯದ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆಡಳಿತಗಾರರು - ಬಹುಶಃ ಕುಶಾನರು ಮತ್ತು ಶಕರ ವಂಶಸ್ಥರು ಮತ್ತು ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತನಿಗೆ ವಿಧೇಯರಾಗಿದ್ದರು.
ಗುಪ್ತರ ಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ಪಟ್ಟಣಗಳು
- ಪ್ರಯಾಗ
- ಪಾಟಲೀಪುತ್ರ
- ಉಜ್ಜೈನಿ
ವಿಕ್ರಮ್ ಸಂವತ್ಸರ
👉 "ಕ್ರಿ.ಪೂ ೫೮" ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಯುಗವು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಗುಪ್ತ ರಾಜ "ಎರಡನೇ ಚಂದ್ರಗುಪ್ತ"ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ.
👉 ಅವನು ಇದನ್ನು "ಶಕರ"
ಮೇಲಿನ ವಿಜಯದ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು ಮತ್ತು "ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ" ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು
ಪಡೆದನು.
ವಂಶಾವಳಿಗಳು
👉 ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತನ ತಾಯಿ ಕುಮಾರ ದೇವಿ "ಲಿಚ್ಛವಿ" ಗಣಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದರೆ.
👉 ಅವನ ತಂದೆ ಚಂದ್ರಗುಪ್ತನು ಗುಪ್ತ ರಾಜವಂಶದ ಮೊದಲ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿದ್ದು,
👉 ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತನು "ಮಹಾರಾಜಾಧಿರಾಜ" ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಹೂಂದಿದ್ದನು.
ಚಂದ್ರಗುಪ್ತ II
👉 ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತನ ಮಗ - ಚಂದ್ರಗುಪ್ತ II.
👉 ಅವನು ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತಕ್ಕೆ ದಂಡಯಾತ್ರೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದನು, ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ಕೊನೆಯ ಶಕರನ್ನು
ಸೋಲಿಸಿದನು.
ಹರ್ಷವರ್ಧನ ಮತ್ತು ಹರ್ಷಚರಿತ
👉 ಹರ್ಷವರ್ಧನ ಸುಮಾರು 1400 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಆಳಿದ.
👉 ಅವನ ಆಸ್ಥಾನ ಕವಿ "ಬಾಣಭಟ್ಟನು" ಹರ್ಷವರ್ಧನ ಜೀವನದ ಕುರಿತು "ಹರ್ಷಚರಿತವನ್ನು " ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಬರೆದನು.
👉 ಹರ್ಷನು ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಹಿರಿಯ ಮಗನಲ್ಲ, ಆದರೆ ಅವನ ತಂದೆ ಮತ್ತು ಅಣ್ಣ ಇಬ್ಬರೂ ಮರಣ
ಹೊಂದಿದ ನಂತರ ಥಾನೇಸರ್ನ ರಾಜನಾದನು.
👉 ಅವನ ಸೋದರ ಮಾವ ಕನೌಜ್ನ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ಅವನು ಬಂಗಾಳದ ಆಡಳಿತಗಾರನಿಂದ
ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟನು.
👉 ಹರ್ಷನು ಕನೌಜ್ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ನಂತರ ಬಂಗಾಳದ ಆಡಳಿತಗಾರನ
ವಿರುದ್ಧ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದನು.
👉 ಅವನು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರೂ, ಮಗಧ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರೂ,
ಬೇರೆಡೆ ಅವನು ಅಷ್ಟೊಂದು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ.
👉 ಅವನು "ನರ್ಮದಾವನ್ನು " ದಾಟಿ ಡೆಕ್ಕನ್ಗೆ ಹೋಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಚಾಲುಕ್ಯ
ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಆಡಳಿತಗಾರ "ಪುಲಕೇಶಿ II" ಅವನನ್ನು ತಡೆದನು.
ಪಲ್ಲವರು, ಚಾಲುಕ್ಯರು ಮತ್ತು ಪುಲಕೇಶಿಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ
👉 ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪಲ್ಲವರು ಮತ್ತು ಚಾಲುಕ್ಯರು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಆಡಳಿತ
ರಾಜವಂಶಗಳಾಗಿದ್ದರು.
👉 ಪಲ್ಲವರ ರಾಜ್ಯವು ಅವರ ರಾಜಧಾನಿ "ಕಾಂಚೀಪುರಂ" ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ "ಕಾವೇರಿ ನದಿ
ಮುಖಜ ಭೂಮಿಗ" ವರೆಗೆ ಹರಡಿತು.
👉 ಚಾಲುಕ್ಯರ ರಾಜ್ಯವು ಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿಗಳ ನಡುವಿನ ರಾಯಚೂರು ದೋವಾಬ್
ಸುತ್ತಲೂ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿತ್ತು.
👉 ಚಾಲುಕ್ಯರ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದ "ಐಹೊಳೆ" ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಾಪಾರ
ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು.
👉 ಇದು ಹಲವಾರು ದೇವಾಲಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿತು.
ಎರಡನೇ ಪುಲಕೇಶಿ
👉 ಚಾಲುಕ್ಯರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾದ ದೊರೆ "ಎರಡನೇ ಪುಲಕೇಶಿ".
👉 ಅವನ ಬಗ್ಗೆ ನಮಗೆ
ಅವನ ಆಸ್ಥಾನ ಕವಿ "ರವಿಕೀರ್ತಿ" ರಚಿಸಿದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಿಂದ ತಿಳಿದಿದೆ.
👉 ಪುಲಕೇಶಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ತನ್ನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪನಿಂದ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದನು.
👉 ರವಿಕೀರ್ತಿ ಪ್ರಕಾರ, ಎರಡನೇ ಪುಲಕೇಶಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಕರಾವಳಿಗಳಲ್ಲಿ
ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದನು. ಇದಲ್ಲದೆ, ಅವರು "ಹರ್ಷನ" ಮುನ್ನಡೆಯನ್ನು
ತಡೆದರು.
👉 ಕಾಂಚಿಪುರಂನಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆದ ಪಲ್ಲವ ರಾಜನ ಮೇಲೆ ಪುಲಕೇಶಿಯೂ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದನು.
👉 ಆದರೆ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಗೆಲುವು ಅಲ್ಪಕಾಲಿಕವಾಗಿತ್ತು.
👉 ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಪಲ್ಲವರು ಮತ್ತು ಚಾಲುಕ್ಯರು ಇಬ್ಬರೂ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಮತ್ತು ಚೋಳ
ರಾಜವಂಶಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಹೊಸ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು.
ಆಡಳಿತ
👉 ಈ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ಭೂಕಂದಾಯವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು. ಗ್ರಾಮವು ಆಡಳಿತದ ಮೂಲ ಘಟಕವಾಗಿ
ಉಳಿಯಿತು.
👉 ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಆಡಳಿತ ಹುದ್ದೆಗಳು ಈಗ ಆನುವಂಶಿಕವಾಗಿದ್ದವು. ಇದರರ್ಥ ಪುತ್ರರು ತಂದೆಯ
ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳಾಗಿ ಈ ಹುದ್ದೆಗಳಿಗೆ ಬಂದರು.
ಉದಾ- ಕವಿ ಹರಿಷೇಣನು ತನ್ನ ತಂದೆಯಂತೆ
ಮಹಾ-ದಂಡ-ನಾಯಕ ಅಥವಾ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದನು.
👉 ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ, ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅನೇಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ್ದ.
ಉದಾ - ಮಹಾ-ದಂಡ-ನಾಯಕನಲ್ಲದೆ, ಹರಿಷೇಣನು
ಕುಮಾರ-ಅಮಾತ್ಯ (ಅಂದರೆ ಪ್ರಮುಖ ಮಂತ್ರಿ) ಮತ್ತು ಸಂಧಿ-ವಿಗ್ರಹಿಕ (ಅಂದರೆ ಯುದ್ಧ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿ ಮಂತ್ರಿ) ಆಗಿದ್ದನು.
👉 ಪ್ರಮುಖ ಪುರುಷರು ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದರು.
- ನಗರದ ನಗರಶ್ರೇಷ್ಠಿ ಅಥವಾ ಮುಖ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಅಥವಾ ವ್ಯಾಪಾರಿ.
- ಸಾರ್ಥವಾಹ ಅಥವಾ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಕಾರವಾನ್ಗಳ ನಾಯಕ.
- ಪ್ರಥಮ-ಕುಲಿಕ ಅಥವಾ ಮುಖ್ಯ ಕುಶಲಕರ್ಮಿ.
- ಕಾಯಸ್ಥರು ಅಥವಾ ಲೇಖಕರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು.
ಹೊಸ ರೀತಿಯ ಸೈನ್ಯ
👉 ಈ ರಾಜರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಆನೆಗಳು, ರಥಗಳು, ಅಶ್ವದಳ ಮತ್ತು ಕಾಲಾಳು ಸೈನಿಕರೊಂದಿಗೆ
ಸುಸಂಘಟಿತ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
👉 ರಾಜನಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಿದ್ದಾಗ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮಿಲಿಟರಿ ನಾಯಕರು ಇದ್ದರು. ಅವರಿಗೆ
ನಿಯಮಿತ ಸಂಬಳವನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ, ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಭೂಮಿಯನ್ನು ದಾನವಾಗಿ
ಪಡೆದರು.
👉 ಅವರು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಆದಾಯವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು
ಮತ್ತು ಯುದ್ಧಕ್ಕಾಗಿ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು.
👉 ಈ ಪುರುಷರನ್ನು ಸಾಮಂತರು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆಡಳಿತಗಾರ ದುರ್ಬಲನಾದಾಗಲೆಲ್ಲಾ,
ಸಾಮಂತರು ಸ್ವತಂತ್ರರಾಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ದಕ್ಷಿಣ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಸಭೆಗಳು
👉 ಪಲ್ಲವರ ಶಾಸನಗಳು ಹಲವಾರು ಸ್ಥಳೀಯ ಸಭೆಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ.
👉 ಸಭಾ - ಇವುಗಳಲ್ಲಿ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಭೂಮಾಲೀಕರ ಸಭೆಯಾಗಿದ್ದ ಸಭೆಯೂ ಸೇರಿತ್ತು.
👉 ಈ ಸಭೆಯು ನೀರಾವರಿ, ಕೃಷಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು, ರಸ್ತೆ ನಿರ್ಮಾಣ, ಸ್ಥಳೀಯ ದೇವಾಲಯಗಳು
ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಉಪಸಮಿತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿತ್ತು.
👉 ಗ್ರಾಮ ಸಭೆ - ಊರು ಎಂಬುದು ಭೂಮಾಲೀಕರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಗ್ರಾಮ
ಸಭೆಯಾಗಿತ್ತು.
👉 ನಗರಂ - ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿತ್ತು.
👉 ಈ ಸಭೆಗಳು ಶ್ರೀಮಂತ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಭೂಮಾಲೀಕರು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ
ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ.
ಕಾಳಿದಾಸ
👉 ಕಾಳಿದಾಸನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ನಾಟಕ 'ಅಭಿಜ್ಞಾನ ಶಾಕುಂತಲಂ'.
👉 ಇದು ದುಶ್ಯಂತ ಎಂಬ ರಾಜ ಮತ್ತು
ಶಕುಂತಲಾ ಎಂಬ ಯುವತಿಯ ನಡುವಿನ ಪ್ರೀತಿಯ ಕಥೆಯಾಗಿದೆ.